"To był płomień miłości i żarliwości o chwałę Bożą" - tak określiła Franciszkę Marię Witkowską Honorata Ludwika Kolasińska, która w 1893 r. była przyjęta przez nią do organizującego się Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Imienia Jezus. Matka Leontyna Helena Gałecka podkreśliła natomiast jej ofiarę z życia za Kościół Święty, o czym tak pisze: "Poświęcenie Zgromadzenia naszego za Kościół Święty było marzeniem jej życia, intencją jej gorących modlitw i pragnień. [...] tak była przejęta ofiarowanie siebie i gromadki dusz, które Bóg jej powierzył, w całopalnej ofierze za Kościół Święty, że był to ulubiony przedmiot jej rozmów, myśli i dążeń". Słowa te rzucają nieco światła na jej sylwetkę i postawę życiową.
Życie wewnętrzne Matki Franciszki Marii Witkowskiej było nieustannym wzlotem miłosnym ku Bogu. Słońcem jej krótkiego życia, pełnego poświęcenia i cierpienia, była tajemnica Eucharystii - umiłowany przedmiot jej rozważań. Przed Jezusem Eucharystycznym spędzała długie godziny, adorując modlitwą, czynem i cierpieniem, umiłowanego Oblubieńca swego i wynagradzając za grzechy ludzi. U stóp Jezusa Eucharystycznego czerpała siłę i moc do walki, do pracy i do cierpienia. Tu znajdowała radość i szczęście, spędzając długie godziny na adoracjach. Ofiara i możność poświęcania się były dla niej treścią i radością życia. Na ten nieustanny wzlot ku bogu złożył się istotny wyścig łaski i wierność duszy.
Maria Witkowska należała do tych dusz wybranych, które torują nowe drogi, odważnych i wytrwałych, zdecydowanych na wszystko i umiejących poświęcić dla Boga wszystko. Dawała i rozdawała się Bogu i bliźnim. Jej życie nie dzieliło się na modlitwę i pracę, ale było nieustanną modlitwą, modlitwą życia, bo Bogiem przepajała każdą swoją czynność. Potrafiła doskonale łączyć życie kontemplacyjne z życiem czynnym.
Swój ofiarny trud życia złożyła Bogu za wolność i podwyższenie Kościoła, a swoje prace apostolskie oddała ludziom z pracy rąk żyjącym, rękodzielniczkom, przybliżając im Jezusa i ukazując wartość pracy spełnianej w duchu ewangelicznym. Spłonęła jak lampa, wyniszczona dla miłości Boga utajonego w Najświętszym Sakramencie i dla miłości bliźnich.
Niniejsze opracowanie jest rysem biograficznym Franciszki Marii Witkowskiej, który ukazuje ją w życiu, pracy i cierpieniu. Nadto przybliża ideały, którymi żyła, i które zostawiła założonemu przez siebie Zgromadzeniu.
Franciszka Maria Witkowska dała początek Zgromadzeniu Sióstr Najświętszego Imienia Jezus, należącemu do licznej rodziny zgromadzeń, prowadzących życie ukryte przed światem. Zorganizował je pod kierunkiem bł. Honorata Koźmińskiego, kapucyna, który był inicjatorem ukrytego życia zakonnego na ziemiach polskich w XIX wieku. On był jej kierownikiem duchowym, wytyczającym drogi jej życia i rozwoju Zgromadzenia.
Błogosławiony jest fundatorem 3 zgromadzeń habitowych (sióstr felicjanek, kapucynek i serafitek) i 15 życia ukrytego (13 żeńskich i 2 męskich). Podniósł stan tercjarstwa świeckiego na ziemiach polskich i na Litwie, ożywił ducha pobożności w całym narodzie, był dobrym synem swego Zakonu, napisał kilkadziesiąt dzieł religijnych. Jemu zawdzięczamy upowszechnienie częstej Komunii świętej, rozszerzenie różańca na terenie kraju, ustalenie nabożeństwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa, zaprowadzenie nabożeństwa wynagradzającego, ustanowienie święta Matki Bożej Częstochowskiej, powstanie wielkiej liczby zakładów wychowawczych i dobroczynnych. Znany był powszechnie współczesnym, jako doskonały znawca i kierownik dusz. Zostawił po sobie wzór systematycznej i wytrwałej pracy nad sobą, pokory, zaparcia się, gorliwości o chwałę Bożą i poświęcenia się dla Boga. Zmarł 16 grudnia 1916 r. w opinii świętości. Dnia 16 października 1988 r. został beatyfikowany w Rzymie przez papieża Jana Pawła II w dziesiątą rocznicę jego pontyfikatu.
Błogosławiony zorganizował w zaborze rosyjskim życie zakonne, ukryte przed światem. Konfesjonał jego otaczali przedstawiciele szerokich warstw społeczeństwa, którzy otrzymywali zachętę i wskazówki do apostolskiego czynu. Każda warstwa społeczeństwa miała mieć swoje zgromadzenie zakonne, które zgodnie z warunkami jej życia i przepisami prawnymi, wydanymi przez Stolicę Apostolską, miało rozwijać swoje szczególne apostolstwo i wieść życie oddane modlitwie, pokucie i pracy.
Zgromadzenia te, celem doskonalej realizacji swoich zadań apostolskich, miały trzy rodzaje członków: siostry i bracia życia wspólnego, zjednoczeni i stowarzyszeni.
Zadaniem członków życia wspólnego między innymi była opieka duchowa nad zjednoczonymi i stowarzyszonymi: zjednoczonych i stowarzyszonych - apostolstwo wśród ludzi.
W tej formie rozwijały się zgromadzenia ukryte do momentu wydania w 1908 r. przez Stolicą Apostolską dekretu znoszącego członków zjednoczonych i stowarzyszonych.
Błogosławiony Honorat, fundator zgromadzeń bezhabitowych pragnął przez ten rodzaj życia ułatwić duszom doskonałe naśladowanie życia Pana Jezusa, Matki Najświętszej i świętych Pańskich, pomnożyć ich zasługi, płynące z większego zaparcia i poświęcenia się, utrzymać w nich pokorę i czystość intencji, umożliwić im pracę apostolską i zachować oraz odrodzić życie zakonne w kraju mimo prześladowań, nadto zapewnić Ojczyźnie owoce godne Ewangelii i wyjednać dla niej miłosierdzie Boże.
Do osób, które w szczególny sposób wspomagały o. Honorata w tej pracy, należy s. Maria Elżbieta Anna Stummer, felicjanka. Pod koniec 1881 r. przyjechała do Zakroczymia w celu niesienia pomocy w organizowaniu zgromadzeń życia ukrytego i kierowania siostrami. Maria Elżbieta była mistrzynią wszystkich zgromadzeń ukrytych. Ona przeprowadzała rekolekcje, udzielała rad i wskazówek, załatwiała różnego rodzaju sprawy, przyjmowała kandydatki, kierowała wydawaniem książek o. Honorata. Z nią również zetknęła się Maria Witkowska, otrzymując od niej wskazówki, a nieraz i pociechę w trudnych chwilach.
Do bardzo bliskich przyjaciół Marii Witkowskiej należała także założycielka Zgromadzenia Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi, która dzieliła z nią wiele chwil radosnych i podniosłych przeżyć oraz Eliza Cejzik, założycielka Sióstr Wynagrodzicielek Najświętszego Oblicza, najbardziej zbliżona do Witkowskiej umiłowaniem tajemnicy Eucharystii i duchem wynagrodzenia, która podobnie, jak Witkowska, szybko odeszła po wieczną nagrodę.
Wspomniane osoby były ściśle związane z Matką Założycielką w ciągu jej krótkiego życia zakonnego; żyjąc z nią blisko pozostawiły większy lub mniejszy ślad w jej wspomnieniach i życiu duchowym, zależnie od stosunku, jaką ją z nimi łączył.
Podstawą niniejszego opracowania są materiały źródłowe przechowywane w Archiwum Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Imienia Jezus. W pierwszym rzędzie wzięto pod uwagę notatki osobiste m. Franciszki Marii Witkowskiej i jej nieliczne listy pisane do o. Honorata, duchowego kierownika i do rodzonego brata Jakuba. Przebadano następnie teksty modlitw osobistych oraz teksty modlitw przeznaczonych dla Zgromadzenia oraz tekst pierwszych ustaw, których m. Franciszka była w pewnej mierze współautorką. Dopełnieniem tychże materiałów były list m. M. Elżbiety Anny Stummer i bł. Honorata Koźmińskiego i m. Franciszki oraz wspomnienia sióstr i innych osób.
Notatki osobiste zawarte w trzech małych notesach i na 11 luźnych kartkach, formatu zeszytowego, zawierają luźne myśli, jakie ją w czasie rekolekcji bardziej uderzały, bądź refleksje i postanowienia oraz wypisy w formie pojedynczych zdań z listów o. Honorata, ponieważ te z uwagi na bezpieczeństwo po odczytaniu musiała niszczyć. Z tej samej racji w drugiej połowie XIX wieku w zaborze rosyjskim niszczona była korespondencja Zgromadzenia, a nierzadko nawet ważne sprawy załatwiane były ustnie. Podobnie czyniła m. Franciszka, która dosyć często kontaktowała się z o. Honoratem w konfesjonale i tam załatwiała większość spraw, szczególnie osobistych. Dlatego mamy tak ubogą bazę źródłową odnośnie do tego zagadnienia. Wyżej wspomniane przekazy źródłowe dotyczą stosunkowo krótkiego okresu życia Marii Witkowskiej, to jest sześciu (1889-1894) ostatnich lat jej życia.
Uzupełnienie bazy źródłowej stanowią dwa opracowania m. Leontyny Heleny Gałeckiej; "Życiorys św[iętej] pa[mięci] Matki Maryli Witkowskiej Fundatorki Zgromadzenia Sióstr Imienia Jezus napisany w 1930 r. (mps) oraz "Historia Zgromadzenia Sióstr Imienia Jezus pod Opieką Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych", cz. 1: 1887-1900 (mps). W 1890 r. Helena Gałecka została przyjęta przez Marię Witkowską do Zgromadzenia, wkrótce stała się najbliższą jej współpracowniczką. Dlatego życiorys m. Franciszki napisany przez m. Leontynę ma dużą wartość w poznaniu nie tylko osoby ale i jej ideałów, chociaż nie jest opracowaniem naukowych i nie posiada walorów popularnej monografii. Jest on zebraniem w pewną usystematyzowaną całość wspomnień i opinii sióstr oraz innych osób znających m. Franciszkę i pozostałych po niej listów, notatek a także innych przekazów źródłowych.
Podobny charakter ma również opracowana w 1929 r. przez m. Helenę Gałecką "Historia Zgromadzenia", która zawiera przedstawione chronologicznie jego dzieje. W treści tej historii umieściła Gałecka wszystkie dostępne jej wspomnienia i relacje pierwszych sióstr, a także niektóre dokumenty. Matce Leontynie chodziło o to, aby młodsze pokolenie sióstr znało dobrze m. Franciszkę i początki swojej rodziny zakonnej. Opracowanie to daje obraz rozwoju Zgromadzenia i życia Założycielki, jest zatem bardzo cennym materiałem.
Oba te opracowania zgodnie z życzeniem m. Heleny Gałeckiej przeznaczone były wyłącznie dla sióstr.
W pracz wzięto również pod uwagę i inne dostępne materiały źródłowe. Do nich należą: list ks. Władysława Szcześniaka, ks. Euzebiusza Brzeziewicza i ks. Ignacego Radzikowskiego oraz "Autobiografia' (pisana od 18 maja 1921 r., ostatnie fakty opisane z 13 października 1924 r.) Matki Róży Anieli Godeckiej, Założycielki Zgromadzenia Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi, a także publikacja Marii Werner "O[jciec] Honorat Koźmiński, kapucyn 1829-1916" (Poznań 1972).
Całość niniejszego opracowania składa się z trzynastu krótkich rozdziałów. W siedmiu pierwszych omówiono osobiste życia Matki Franciszki Marii Witkowskiej, począwszy od przedstawienia środowiska rodzinnego, wartości przekazanych w domu i szkole. W dalszych rozdziałach przedstawiono jej działalność apostolską, pracę nad zorganizowaniem zgromadzenia zakonnego oraz duchowy charyzmat, jaki w nie tchnęła. W końcowych dwu rozdziałach ukazano jej cierpienia i także ostatnie chwile życia. Nadto w publikacji zamieszczono literaturę oraz aneks zawierający teksty napisane przez Matkę Franciszkę Marię Witkowską.
za: K. Trela, Za wolność Kościoła. Sługa Boża Franciszka Maria Witkowska, Warszawa 2005.
Swój ofiarny trud życia złożyła Bogu za wolność i podwyższenie Kościoła, a swoje prace apostolskie oddała ludziom z pracy rąk żyjącym, rękodzielniczkom, przybliżając im Jezusa i ukazując wartość pracy spełnianej w duchu ewangelicznym. Spłonęła jak lampa, wyniszczona dla miłości Boga utajonego w Najświętszym Sakramencie i dla miłości bliźnich.
Niniejsze opracowanie jest rysem biograficznym Franciszki Marii Witkowskiej, który ukazuje ją w życiu, pracy i cierpieniu. Nadto przybliża ideały, którymi żyła, i które zostawiła założonemu przez siebie Zgromadzeniu.
Franciszka Maria Witkowska dała początek Zgromadzeniu Sióstr Najświętszego Imienia Jezus, należącemu do licznej rodziny zgromadzeń, prowadzących życie ukryte przed światem. Zorganizował je pod kierunkiem bł. Honorata Koźmińskiego, kapucyna, który był inicjatorem ukrytego życia zakonnego na ziemiach polskich w XIX wieku. On był jej kierownikiem duchowym, wytyczającym drogi jej życia i rozwoju Zgromadzenia.
Błogosławiony jest fundatorem 3 zgromadzeń habitowych (sióstr felicjanek, kapucynek i serafitek) i 15 życia ukrytego (13 żeńskich i 2 męskich). Podniósł stan tercjarstwa świeckiego na ziemiach polskich i na Litwie, ożywił ducha pobożności w całym narodzie, był dobrym synem swego Zakonu, napisał kilkadziesiąt dzieł religijnych. Jemu zawdzięczamy upowszechnienie częstej Komunii świętej, rozszerzenie różańca na terenie kraju, ustalenie nabożeństwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa, zaprowadzenie nabożeństwa wynagradzającego, ustanowienie święta Matki Bożej Częstochowskiej, powstanie wielkiej liczby zakładów wychowawczych i dobroczynnych. Znany był powszechnie współczesnym, jako doskonały znawca i kierownik dusz. Zostawił po sobie wzór systematycznej i wytrwałej pracy nad sobą, pokory, zaparcia się, gorliwości o chwałę Bożą i poświęcenia się dla Boga. Zmarł 16 grudnia 1916 r. w opinii świętości. Dnia 16 października 1988 r. został beatyfikowany w Rzymie przez papieża Jana Pawła II w dziesiątą rocznicę jego pontyfikatu.
Błogosławiony zorganizował w zaborze rosyjskim życie zakonne, ukryte przed światem. Konfesjonał jego otaczali przedstawiciele szerokich warstw społeczeństwa, którzy otrzymywali zachętę i wskazówki do apostolskiego czynu. Każda warstwa społeczeństwa miała mieć swoje zgromadzenie zakonne, które zgodnie z warunkami jej życia i przepisami prawnymi, wydanymi przez Stolicę Apostolską, miało rozwijać swoje szczególne apostolstwo i wieść życie oddane modlitwie, pokucie i pracy.
Zgromadzenia te, celem doskonalej realizacji swoich zadań apostolskich, miały trzy rodzaje członków: siostry i bracia życia wspólnego, zjednoczeni i stowarzyszeni.
Zadaniem członków życia wspólnego między innymi była opieka duchowa nad zjednoczonymi i stowarzyszonymi: zjednoczonych i stowarzyszonych - apostolstwo wśród ludzi.
W tej formie rozwijały się zgromadzenia ukryte do momentu wydania w 1908 r. przez Stolicą Apostolską dekretu znoszącego członków zjednoczonych i stowarzyszonych.
Błogosławiony Honorat, fundator zgromadzeń bezhabitowych pragnął przez ten rodzaj życia ułatwić duszom doskonałe naśladowanie życia Pana Jezusa, Matki Najświętszej i świętych Pańskich, pomnożyć ich zasługi, płynące z większego zaparcia i poświęcenia się, utrzymać w nich pokorę i czystość intencji, umożliwić im pracę apostolską i zachować oraz odrodzić życie zakonne w kraju mimo prześladowań, nadto zapewnić Ojczyźnie owoce godne Ewangelii i wyjednać dla niej miłosierdzie Boże.
Do osób, które w szczególny sposób wspomagały o. Honorata w tej pracy, należy s. Maria Elżbieta Anna Stummer, felicjanka. Pod koniec 1881 r. przyjechała do Zakroczymia w celu niesienia pomocy w organizowaniu zgromadzeń życia ukrytego i kierowania siostrami. Maria Elżbieta była mistrzynią wszystkich zgromadzeń ukrytych. Ona przeprowadzała rekolekcje, udzielała rad i wskazówek, załatwiała różnego rodzaju sprawy, przyjmowała kandydatki, kierowała wydawaniem książek o. Honorata. Z nią również zetknęła się Maria Witkowska, otrzymując od niej wskazówki, a nieraz i pociechę w trudnych chwilach.
Do bardzo bliskich przyjaciół Marii Witkowskiej należała także założycielka Zgromadzenia Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi, która dzieliła z nią wiele chwil radosnych i podniosłych przeżyć oraz Eliza Cejzik, założycielka Sióstr Wynagrodzicielek Najświętszego Oblicza, najbardziej zbliżona do Witkowskiej umiłowaniem tajemnicy Eucharystii i duchem wynagrodzenia, która podobnie, jak Witkowska, szybko odeszła po wieczną nagrodę.
Wspomniane osoby były ściśle związane z Matką Założycielką w ciągu jej krótkiego życia zakonnego; żyjąc z nią blisko pozostawiły większy lub mniejszy ślad w jej wspomnieniach i życiu duchowym, zależnie od stosunku, jaką ją z nimi łączył.
Podstawą niniejszego opracowania są materiały źródłowe przechowywane w Archiwum Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Imienia Jezus. W pierwszym rzędzie wzięto pod uwagę notatki osobiste m. Franciszki Marii Witkowskiej i jej nieliczne listy pisane do o. Honorata, duchowego kierownika i do rodzonego brata Jakuba. Przebadano następnie teksty modlitw osobistych oraz teksty modlitw przeznaczonych dla Zgromadzenia oraz tekst pierwszych ustaw, których m. Franciszka była w pewnej mierze współautorką. Dopełnieniem tychże materiałów były list m. M. Elżbiety Anny Stummer i bł. Honorata Koźmińskiego i m. Franciszki oraz wspomnienia sióstr i innych osób.
Notatki osobiste zawarte w trzech małych notesach i na 11 luźnych kartkach, formatu zeszytowego, zawierają luźne myśli, jakie ją w czasie rekolekcji bardziej uderzały, bądź refleksje i postanowienia oraz wypisy w formie pojedynczych zdań z listów o. Honorata, ponieważ te z uwagi na bezpieczeństwo po odczytaniu musiała niszczyć. Z tej samej racji w drugiej połowie XIX wieku w zaborze rosyjskim niszczona była korespondencja Zgromadzenia, a nierzadko nawet ważne sprawy załatwiane były ustnie. Podobnie czyniła m. Franciszka, która dosyć często kontaktowała się z o. Honoratem w konfesjonale i tam załatwiała większość spraw, szczególnie osobistych. Dlatego mamy tak ubogą bazę źródłową odnośnie do tego zagadnienia. Wyżej wspomniane przekazy źródłowe dotyczą stosunkowo krótkiego okresu życia Marii Witkowskiej, to jest sześciu (1889-1894) ostatnich lat jej życia.
Uzupełnienie bazy źródłowej stanowią dwa opracowania m. Leontyny Heleny Gałeckiej; "Życiorys św[iętej] pa[mięci] Matki Maryli Witkowskiej Fundatorki Zgromadzenia Sióstr Imienia Jezus napisany w 1930 r. (mps) oraz "Historia Zgromadzenia Sióstr Imienia Jezus pod Opieką Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych", cz. 1: 1887-1900 (mps). W 1890 r. Helena Gałecka została przyjęta przez Marię Witkowską do Zgromadzenia, wkrótce stała się najbliższą jej współpracowniczką. Dlatego życiorys m. Franciszki napisany przez m. Leontynę ma dużą wartość w poznaniu nie tylko osoby ale i jej ideałów, chociaż nie jest opracowaniem naukowych i nie posiada walorów popularnej monografii. Jest on zebraniem w pewną usystematyzowaną całość wspomnień i opinii sióstr oraz innych osób znających m. Franciszkę i pozostałych po niej listów, notatek a także innych przekazów źródłowych.
Podobny charakter ma również opracowana w 1929 r. przez m. Helenę Gałecką "Historia Zgromadzenia", która zawiera przedstawione chronologicznie jego dzieje. W treści tej historii umieściła Gałecka wszystkie dostępne jej wspomnienia i relacje pierwszych sióstr, a także niektóre dokumenty. Matce Leontynie chodziło o to, aby młodsze pokolenie sióstr znało dobrze m. Franciszkę i początki swojej rodziny zakonnej. Opracowanie to daje obraz rozwoju Zgromadzenia i życia Założycielki, jest zatem bardzo cennym materiałem.
Oba te opracowania zgodnie z życzeniem m. Heleny Gałeckiej przeznaczone były wyłącznie dla sióstr.
W pracz wzięto również pod uwagę i inne dostępne materiały źródłowe. Do nich należą: list ks. Władysława Szcześniaka, ks. Euzebiusza Brzeziewicza i ks. Ignacego Radzikowskiego oraz "Autobiografia' (pisana od 18 maja 1921 r., ostatnie fakty opisane z 13 października 1924 r.) Matki Róży Anieli Godeckiej, Założycielki Zgromadzenia Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi, a także publikacja Marii Werner "O[jciec] Honorat Koźmiński, kapucyn 1829-1916" (Poznań 1972).
Całość niniejszego opracowania składa się z trzynastu krótkich rozdziałów. W siedmiu pierwszych omówiono osobiste życia Matki Franciszki Marii Witkowskiej, począwszy od przedstawienia środowiska rodzinnego, wartości przekazanych w domu i szkole. W dalszych rozdziałach przedstawiono jej działalność apostolską, pracę nad zorganizowaniem zgromadzenia zakonnego oraz duchowy charyzmat, jaki w nie tchnęła. W końcowych dwu rozdziałach ukazano jej cierpienia i także ostatnie chwile życia. Nadto w publikacji zamieszczono literaturę oraz aneks zawierający teksty napisane przez Matkę Franciszkę Marię Witkowską.
za: K. Trela, Za wolność Kościoła. Sługa Boża Franciszka Maria Witkowska, Warszawa 2005.
